Inleiding
Door compliance-afdelingen en toezichthouders wordt steeds meer aandacht besteed aan
neutralisaties, ook wel rationalisaties en amoralisaties genoemd. Enerzijds komt dit doordat
er binnen deze gremia meer aandacht ontstaat voor gedrag als (mede)oorzaak van compliance-
incidenten en daarmee als aangrijpingspunt voor de verbetering van het compliance
niveau van organisaties. Anderzijds komt dit door het toegenomen inzicht dat goede regulering
niet voldoende is voor compliant gedrag: overtreders weten meestal heel goed wat ze
overtreden, maar bedenken een oneigenlijke reden om dit toch te doen. Het probleem is dat
overtreders door deze reden zichzelf overtuigen dat ze niets fouts doen of zelfs goed bezig
zijn. Het voorkomen en bestrijden van non-compliant gedrag is dus niet zozeer een kwestie
van betere regulering, maar van aandacht besteden aan de argumenten, de neutralisaties, die
deze regulering ontkrachten. Dat begint met de vraag wat mogelijke neutralisaties zijn.
In dit artikel beschrijven wij een model van mogelijke neutralisaties. Op basis van uitgebreid
literatuuronderzoek hebben wij neutralisaties geïnventariseerd en gecategoriseerd. Het model
kan worden gebruikt voor de toenemende behoefte naar het inventariseren en onderzoeken
van gehanteerde neutralisaties, zowel bij de reconstructie van compliance-incidenten als bij
compliance-assessments en audits, en voor bewustwording en verbetering, zoals in trainingsprogramma’s.
Alvorens het model toe te lichten bespreken we kort de ontwikkeling, inhoud
en toepassing van de neutralisatietheorie.